Vraagt u zich ook wel eens af waar de naam van de straat waar u woont, vandaan komt? Wij hebben het voor u uitgezocht, deze week belichten we de Annaplaats in de wijk Driemanspolder.
 |
 |
De Annaplaats ontleent haar naam aan Anna Paulowna, geboren te Sint-Petersburg op 18 januari 1795, grootvorstin van Rusland, behorend tot het huis Romanov. Zij was als echtgenote van koning Willem II van 1840 tot 1849 Koningin der Nederlanden en groothertogin van Luxemburg.
Anna was een dochter van tsaar Paul I van Rusland en Sophia Dorothea Augusta Louisa van Württemberg, in Rusland beter bekend als tsarina Maria Fjodorovna. Toen zij zes jaar was, werd haar vader vermoord en opgevolgd door zijn zoon Alexander I, de oudste broer van Anna.
Foto: het gezin van Tsaar Paul I in 1800. Anna, gekleed in een groene jurk, leunt tegen haar vader.
In 1809 (ze was toen veertien jaar oud) heeft keizer Napoleon geprobeerd haar te trouwen, maar zijn verzoek werd afgewezen. Hij was toen op zoek naar een adellijke echtgenote, maar kreeg Anna's hand niet, na verzet van Anna zelf en haar moeder tsarina Maria Fjodorovna, de weduwe van tsaar Paul I. In 1814 was er een plan om Anna uit te huwelijken aan de Franse prins Karel, zoon van de latere koning Karel X, maar omdat Anna zich dan tot het katholicisme zou moeten bekeren, ging dit uiteindelijk niet door.
Echtgenote van de Prins van Oranje (1816-1840)
Toen de verloving tussen de Nederlandse prins Willem II en de Engelse prinses Charlotte werd verbroken, werd Anna door haar broer, tsaar Alexander – hij was een goede vriend van kroonprins Willem – als geschikte huwelijkskandidate naar voren geschoven. Na een reis van bijna een maand arriveerde kroonprins Willem met zijn vader koning Willem I op 20 december 1815 in het Russische Sint-Petersburg. Na onderhandelingen op het gebied van geloofsovertuiging werd overeengekomen dat zij Russisch-orthodox mocht blijven, eventuele kinderen voortkomend uit het huwelijk zouden Nederlands Hervormd worden opgevoed. Op 21 februari 1816 trouwde ze met veel pracht en praal met een Russisch-orthodoxe dienst in de hofkapel van het Winterpaleis met de latere koning Willem II. Het paar bleef nog een half jaar in Rusland en nam deel aan vele luxueuze diners en festiviteiten.
Op 22 augustus 1816 zette Anna voor het eerst voet op Nederlandse bodem. Ze onderging een cultuurschok toen ze in Nederland aankwam: de afstand tot het volk was in Nederland veel kleiner dan in haar geboorteland Rusland. De toeren door het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden moesten eerder dan gepland worden stilgelegd omdat Anna zwanger was. Schoonvader Willem I had ondertussen Paleis Kneuterdijk gekocht voor het paar, waar ze kort daarna hun intrek namen. In de winter verbleef Anna liever in Brussel, waar pracht en praal was dan in het noorden.
Uit het huwelijk werden vijf kinderen geboren: Willem, de latere koning Willem III (1817-1890), Alexander (1818-1848), Hendrik (1820-1879), Ernst Casimir (1822) en Sophie (1824-1897).
In 1840 deed schoonvader Willem I afstand van de troon omdat hij zijn geplande omstreden tweede huwelijk met gravin Henriette d'Oultremont de Wégimont wilde doorzetten. Hierdoor werd Anna op 7 oktober 1840 koningin. De inhuldigingsplechtigheid vond plaats op 28 november 1840 in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. De relatie tussen Willem II en Willem I zonk hierna naar een dieptepunt. Na de troonsafstand hebben zij elkaar lang niet gezien.
In de rol van koningin voelde en gedroeg zij zich erg hoog verheven boven het volk. Ze liep altijd kaarsrecht en bij officiële verplichtingen liet zij zich graag fraai uitdossen. Anna hield erg van etiquette en bleef bij karakterbotsingen altijd rustig. Door tijdgenoten werd de koningin omschreven als niet knap, maar zeer majesteitelijk, haar stem was zeer beschaafd en aangenaam en ze had ogen met veel uitdrukking. Anna verklaarde dikwijls dat Holland in vergelijking met moederland Rusland veel kleiner was, maar het trof haar diep dat het koninklijk huis zo dicht bij het volk stond.
Begin 1849 begon Willem II krachten te verliezen. Toen hij in maart in Tilburg was verslechterde zijn situatie zodanig dat de arts zijn vrouw inlichtte. In de nacht van 17 maart 1849 stierf Willem II aan een hartstilstand. Anna was diep geschokt en wierp zich volgens ooggetuigen gillend op het levenloze lichaam van haar man. Ze was zich zeker bewust van het feit dat ze nu geen koningin meer was: de rol waarop ze zo trots was.
Na het overlijden van Willem nam haar schoondochter, met wie zij nooit goed had kunnen opschieten, de eerste plaats in aan het Hof. Daardoor zonderde Anna zich steeds meer af in haar buitenverblijven, waardoor ze de weelde van het Russische hof van haar jeugd steeds meer ging missen. Toch maakte ze eens in de zoveel jaren de reis naar het verre Rusland.
Koningin-moeder (1849-1865)
Anna Paulowna, nu koningin-moeder geworden, trok zich na het overlijden van haar man uit het openbare leven terug. Zij woonde afwisselend op Soestdijk en op Buitenrust in Den Haag, waar zij over een Russisch-orthodoxe kapel beschikte. Op Soestdijk fungeerde het gewezen jachthuisje van haar zoon prins Hendrik als kapel. Herinneringen aan de regering van haar man hield zij in veel van haar paleizen zo veel mogelijk intact.
In haar latere leven kreeg Anna Paulowna te maken met enorme financiële problemen. Het echtpaar had reeds jaren te veel geld uitgegeven, waardoor Willem II enorme schulden achterliet. Gelukkig kon Anna een groot deel van de schulden afkopen door haar riante vermogen en de Russische toelage die zij jaarlijks ontving. Om overige schulden af te betalen wist Anna haar broer, tsaar Nicolaas I, zover te krijgen dat hij een groot aantal schilderijen uit het familiebezit van Oranje-Nassau aankocht. Dit is een van de oorzaken waardoor er in de Hermitage te Sint-Petersburg een grote collectie Hollandse meesters hangt, waaronder een aantal Rembrandts.
In een van de paleizen in Den Haag werd zij in februari 1865 ernstig ziek. Ze had last van een borstkwaal die steeds erger werd. Dochter Sophie kwam over uit Saksen-Weimar-Eisenach en verpleegde haar moeder samen met schoondochter Amalia. Op 1 maart overleed Anna Paulowna op 70-jarige leeftijd in Den Haag.
Foto: voor zover bekend de enige foto van Anna Paulowna, genomen bij haar laatste reis naar Rusland in 1855.
Tekst: Vera Voogt
Foto's straat: Miroslav Buhac
Alle ‘Straat in Beeld’ rubrieken vindt u hier: Overzicht straat in beeld
