Heb jij ze al eens gespot? De vrolijk gekleurde bankjes, bekleed met zo’n achttienduizend mozaïeksteentjes. De banken zijn stuk voor stuk uniek en er staan er zo’n 44 verspreid door heel Zoetermeer. Een gezellige toevoeging aan het straatbeeld. Maar wat is eigenlijk het verhaal achter deze bankjes?
De redactie van Zoetermeer Actief besteedt in een serie van artikelen aandacht aan de veelkleurige straatbanken ook wel bekend als Social Sofa’s. De Social Sofa’s zijn inmiddels een bekend fenomeen in de stad. Vandaag het vierde deel van de serie. Lees ook het voorgaande verhaal op onze Zoetermeer Actief website.
Graffiti Sofa’s
“Er waren ook drie graffiti sofa’s”, vertelt Sophie Gravestein, een van de begeleiders van het project Social Sofa. “Wij, de begeleiders en de gemeente Zoetermeer, wilden ook jongeren betrekken bij het project en graffiti is wel echt iets wat jongeren aanspreekt”. De gemeente kon vier banken, omdat ze beschadigd waren, voor een zacht prijsje kopen van de gemeente Tilburg. Het leek de gemeente wel leuk dat de jongeren die zelf konden bespuiten en dan steeds met een ander ontwerp.
Een van deze vier banken is gemozaïekt door een groep jongeren. Deze Sofa staat in het parkje naast Seghwaert op Dreef aan de Gaardedreef.
 |
 |
De andere drie Sofa’s zijn onder begeleiding van een jongerenwerker bespoten met graffiti. In eerste instantie stonden er twee bij de JongerenOntmoetingsPunt (JOP) in het Floriadepark. Daar werden ze echter amper gebruikt, waarna ze verplaatst zijn naar de skatebaan in het Vernèdepark. De derde graffiti sofa staat in Palenstein, ook bij een skatebaan.
 |
 |
 |
Op 30 november 2016 is de jongerensofa in Palenstein nog opgeknapt. Het is een kleurrijke sofa geworden: vrolijk en divers. Het woord ‘Dialoog’ komt twee keer in het ontwerp terug, aan de voor- en aan de achterkant. Want daar is deze Social Sofa natuurlijk bij uitstek de plek voor. Er is destijds volop positief op de metamorfose gereageerd door bewoners en passanten.
Onderhoud
Als een Social Sofa gemozaïekt was, moest hij nog geplaatst worden. “Dat was ook nog een dingetje, ze waren 1500 kg per stuk”, geeft Sophie Gravestein (belast met het onderhoud van de sofa’s) aan. Er moest een aannemer gezocht worden die de bankjes op hun plek kon zetten. Dat is uiteindelijk van Schie Groen geworden die de banken in groepjes naar de locaties bracht. Van een tweetal plaatsingen is nog een filmpje terug te vinden op YouTube: Plaatsen Social Sofa Filmbuurt Zoetermeer en Plaatsen Social Sofa Jinotega Zoetermeer
“Ook moest je natuurlijk afstemmen met de wijkbeheerder waar ze moesten komen. Voordat ze geplaatst konden worden, werden de bankjes mooi gevoegd en opgepoetst en dan altijd een onthulling”, vult Karen Zum Vörde Sive Vörding, de projectcoördinator van het project Social Sofa’s aan. “Bij de onthulling van een sofa was altijd wel iemand van de gemeente betrokken die samen met bewoners uit de wijk de onthulling deed. Gedurende het project hebben Patrick van Domburg, Edo Haan, Bé Emmens, Piet Smit, Hans Haring, Marc Rosier, Mariëtte van Leeuwen en burgemeester Waaier vaak een aandeel in de onthullingen gehad”, gaat Karen verder. “En misschien ben ik wel iemand vergeten”.
Toen ze allemaal geplaatst waren moest natuurlijk ook in de gaten gehouden worden of er niet iets stuk was met de bankjes. Gelukkig werd Sophie bereid gevonden om het onderhoud uit te voeren en was er bij de start van het project Social Sofa’s al rekening gehouden met de noodzaak van een onderhoudsbudget.
“Ik doe het onderhoud nu al zo’n 10 jaar”, vertelt Sophie. Jaarlijks voert Sophie in opdracht van de gemeente het onderhoud uit aan de sofa’s. Het is natuurlijk handig dat Sophie al vanaf het begin bij het project Social Sofa’s was betrokken en zelf ook veel steentjes heeft geplakt. Naast het feit dat ze jaarlijks alle sofa’s controleert of ze vuil zijn of dat er mozaïeksteentjes gescheurd of verdwenen zijn, krijgt Sophie ook de wijkmeldingen door van de gemeente welke bankjes er slecht uitzien.
“We waren in het begin erg bang voor vandalisme”, vertelt Karen, “maar dat viel
uiteindelijk erg mee”. Sophie vult aan: “In het begin is er wel eens een vuurtje gestookt op een bank of peuterden kinderen, die de stukjes glas mooi vonden, wel eens een mozaïeksteentje los. Op een of andere manier nodigt het nu echter totaal niet uit. Gelukkig maar”. Het zijn op dit moment voornamelijk weersinvloeden, vorst en regen, die onderhoud noodzakelijk maken. Sophie fietst dan ook vaak langs de bankjes om te zien of ze ergens reparaties moet uitvoeren.
Het glas
Het glas voor de Social Sofa’s is afkomstig van het bedrijf Social Sofa Tilburg, maar ook wel eens van de mozaïekgroothandel in Aalsmeer. Anno 2023 komt al het benodigde glas voor reparaties daar nog vandaan. Het zijn twee bij twee cm steentjes op vellen die wel allemaal op maat geknipt moeten worden. Je kan ze niet zo maar op de bankjes plakken.
Alle stukjes glas hebben een specifiek nummer. Als het ontwerp op de kale betonnen banken was getekend, werd er ook vaak het nummer van het steentje bijgezet wat er geplakt moest worden. In het atelier aan de Industrieweg waren rekken met bakken met nummers van de steentjes. Vanuit deze bakken konden vrijwilligers de steentjes pakken en gaan knippen en/of plakken.
“Er waren vrijwilligers die alleen de steentjes knipten omdat ze niet durfden te plakken. Bang dat het niet goed zou gaan”, geeft Sophie aan. In het begin werkten de groepen alleen met halve rechte of diagonale steentjes, maar naarmate er meer banken afkwamen en ervaring was opgedaan, werden er steeds ingewikkelder patronen gebruikt en kwamen er steeds meer vormen die mogelijk werden.
De wagen vol
Het onderhoud wordt in de zomermaanden door Sophie ter plaatse uitgevoerd. Sophie heeft thuis ook bakken vol mozaïeksteentjes. Het huis staat er vol mee. “We gebruiken in Zoetermeer bijna alle kleuren die er zijn, dus je kan wel bedenken hoeveel ik er thuis heb”, geeft Sophie aan. “Ik ken de nummers van de kleuren bijna allemaal uit het hoofd”. Als ze op pad gaat, laadt Sophie haar auto vol met spullen. Ze neemt jerrycans water mee om de bankjes schoon te maken, steentjes die nodig zijn bij de reparatie, poederlijm en gereedschap zoals beitels. De hele achterbak ligt vol. Als je een sofa schoonmaakt kun je al zien waar de steentjes gaan loslaten en vervangen moeten worden. Zoals ook de algen tussen de voegen verwijderd moeten worden.
 |
 |
 |
“De Social Sofa’s staan vaak op plekken die met de wijkbeheerders zijn afgestemd. Niet alle bankjes zijn makkelijk te bereiken met mijn auto als ik het onderhoud moet uitvoeren”, vertelt Sophie, “maar ik heb gelukkig tegenwoordig een ontheffing om met mijn wagen vol met spullen er zo dicht mogelijk naar toe te rijden. Wel zo handig met al dat materiaal”. Sophie heeft ook heel veel contact met de mensen als ze een bankje aan het repareren is. “Dan hoor je van: bent u er weer? En dat is erg leuk”, vindt Sophie. ”Ik ben soms wel meerdere dagen bezig om een bank weer helemaal te herstellen”.
Tekst: Christ van Gestel
Lees alle artikelen over de Zoetermeerse mozaïekbankjes hier: https://www.zoetermeeractief.nl//mozaiekbankjes
