Zoetermeer is een groene oase in de Randstad: een mekka voor bloemen, planten, vogels en andere dieren. In de serie ‘Zoetermeer, Natuurlijk Groen’ gaat Zoetermeer Actief met u op pad in de natuur in en rond Zoetermeer. Vandaag de elfde en laatste aflevering: lekker ruig spelen in vijf leuke, gratis natuurspeeltuinen.

Het is een trend: lekker ravotten in de natuurspeeltuin. Dat is een speeltuin in een natuurlijke omgeving van minimaal 2500 vierkante meter groot, waar geen kant-en-klare, uit de fabriek afkomstige speeltoestellen staan. In plaats daarvan liggen er ruige boomstammen, zijn er trekpontjes, hutten van wilgentakken, rioolbuizen. En er zijn veel struiken en bomen. “Het is geen netjes gemaaid groen biljartlaken, maar een plek waar kinderen in de vrije natuur kunnen struinen en spelen. En waar ze ook wat van de seizoenen meekrijgen. Want zo’n natuurspeeltuin is elk seizoen anders.” Henry van Hoof is ontwerper van vier van de vijf natuurspeeltuinen in de gemeente Zoetermeer. Hij vertelt er razend enthousiast over.

Kastanjes

“Het beleven staat voorop in de natuurspeeltuin,” vertelt hij. Zo kunnen er soms appels geplukt worden en  kastanjes en walnoten geraapt worden. “In een stad is het kind beperkt in zijn mogelijkheden. In een natuurspeeltuin kan een kind zich wat breder ontwikkelen dan in een gewone speeltuin. Er wordt een groter beroep gedaan op de creativiteit en er valt meer te ontdekken.”

En daar kan je als volwassene, die ook graag met de trekpont mee wil, wel eens een nat pak halen. Dat hoort er allemaal bij, in zo’n tuin.

In de stad zijn vijf natuurspeeltuinen. Natuurspeelplaats Tipi Tuin in Palenstein, natuurspeelterrein De Flierefluiter in het Binnenpark, Speelbos De Balij in Rokkeveen, Speelboerderij Het Buitenbeest aan de Voorweg en natuurspeeltuin De Vrijbuiter in Oosterheem. Er zijn op dit moment nog geen concrete plannen voor nog een natuurspeeltuin in de stad. Opmerkelijk is dat Natuurspeeltuin De Vrijbuiter in het Heempark in Oosterheem in 2011 een prijs won voor beste natuurspeeltuin van Nederland. Deze tuin is bedacht en ontworpen door Van Hoof. We namen er een kijkje op een mooie zondagmiddag. Zeker 20 kinderen zijn er heerlijk aan het spelen. Een moeder vertelt: “Ik woon hier vijf minuten vandaan. We hebben eerst de eendjes gevoerd, nu zijn de kinderen water aan het pompen.” De meisjes zijn daar maar wat druk mee. Een stukje verderop haalt een aantal jongetjes kattekwaad uit in een rioolbuis. Ze proberen een ‘bom’ te maken van frisdrankblikjes en een deodorantbus. “We gaan ervandoor,” roept een jongen, die vermoedt dat de moeder de politie gebeld heeft. De natuurspeeltuin is groots opgezet. Je kunt hem niet in één keer overzien en dat maakt hem spannend. Op een trekpont heeft een moeder plezier met haar kinderen.

Veiligheid

De ontwerper, die landschapsarchitect is, krijgt met van alles te maken. “Zo is de veiligheid heel belangrijk,” vertelt hij. “Kinderen kunnen best eens een buil vallen of een nat pak halen maar het moet natuurlijk niet zo zijn dat een kind met zijn hoofd klem komt te zitten tussen de takken. Dan zagen we die liever van de boomstronk af. Wat wel zo is, is dat niet alleen de gemeente, maar ook de ouders een zorgplicht hebben. De ouders moeten ook opletten.” Volgens Van Hoof hebben zich nog geen vervelende ongelukken voorgegaan. “We willen kinderen op een verantwoorde manier uitdagen en stimuleren.”

Tegelijkertijd – en dat lijkt in tegenspraak met het bovenstaande – moet je als ouder je kind ook een beetje los durven laten. Want door de vele struiken en bomen is een natuurspeeltuin onoverzichtelijker dan een gewone speeltuin.

Koninklijke bomen

Ook over de gebruikte materialen wordt goed nagedacht. Er worden niet zomaar boomstronken op het terrein neergelegd, maar duurzame soorten die minder snel rotten. Van Hoof kocht op het koninklijke landgoed De Horsten in Wassenaar mooie, duurzame eikenbomen en acaciabomen. “Die gaan langer mee dan bijvoorbeeld wilgen en populieren.” Voor de aanschaf van de materialen maakt de gemeente ook gebruik van de diensten van een aannemer.

Samenspraak

De plannen voor de natuurspeeltuinen worden altijd in samenwerking met bewoners gemaakt “Zo hebben we voor De Vrijbuiter een uitgebreid samenspraaktraject opgezet. Er is een werkgroep opgericht, we hebben kinderen in hun spel in een speelbos geobserveerd. We hebben kinderen een maquette laten maken met zand en takjes en hebben daar veel ideeën opgedaan. We hebben met omwonenden gesproken. Vervolgens ben ik als landschapsarchitect aan de slag gegaan.”

Groene schoolpleinen

Ook de schoolpleinen worden steeds groener. De tijd dat er alleen  maar betontegels liggen en een paar speeltoestellen op staan, is voorbij. Van Hoof: “Deze ontwikkeling is jaren geleden uit Duitsland komen overwaaien en vooral gestimuleerd door de stichting Springzaad. We zijn onder meer met Springzaad in Berlijn naar groene speeltuinen op excursie geweest. Velen zijn ervan overtuigd dat het waardevol is dat kinderen in de vrije natuur spelen.” Voor schoolbesturen kan de afweging tussen een ‘grijs’ en een ‘groen’ speelplein nogal eens lastig zijn. Voor een groen speelplein is een andere vorm van gebruik en onderhoud . Een betegeld schoolplein wordt door de gemeente onderhouden, als het om groen gaat moet de school dat zelf doen. En daarvoor moet je genoeg vrijwilligers en leerkrachten kunnen inzetten.” Van de andere kant kunnen scholen daarmee wel iets extra's bieden aan de kinderen en mooi reclame maken met zo’n groen schoolplein.

Voor een lijst van natuurspeeltuinen en groene schoolpleinen in Zoetermeer en de rest van Nederland zie de website www.springzaad.nl

De Stichting Springzaad houdt zich bezig met het natuurrijker maken van schoolpleinen, speelterreinen en andere plekken waar kinderen lekker kunnen struinen en ravotten.

Tekst Christa van der Hoff  

De foto’s zijn gemaakt in De Vrijbuiter in Oosterheem.