Zoetermeer is een creatieve broedplaats. Er zijn nieuwe initiatieven bij bedrijven, gemeente en maatschappelijke instellingen. In onze serie innovatie hebben wij de meest inspirerende belicht. Vandaag is de laatste aflevering van deze serie die gaat over een innovatieve school.
De Zoetermeerse basisschool IKC Edelsteen is vorig jaar uitgeroepen tot excellente school. Dat verdiende ze door heel nadrukkelijk de zelfsturing van haar leerlingen te stimuleren. Dat wordt door hen ook eigenaarschap genoemd. Onder dat motto verwierven ze het predicaat excellent. We spraken daarover met de directrice Cynthia Vijgenboom. Ze vertelt vol verve over het leerproces dat haar school heeft doorgemaakt. Cynthia: ‘Ik ben heel trots op mijn team dat we zover konden komen; ik had het alleen absoluut niet gekund. En ook ben ik erg trots op de kinderen van onze school als ik zie welke sprongen ze in hun ontwikkeling maken’.
De Edelsteen ligt in Rokkeveen en heeft in totaal 284 leerlingen die over 10 klassen zijn verdeeld. Er zijn 15 leerkrachten waarvan sommige parttime lesgeven. Het overgrote deel van de leerkrachten zijn ‘juffen’. Cynthia: “Ik had graag meer mannelijke onderwijzers gehad. Die brengen, zeker voor de jongens, een eigen waarde in. Maar er zijn niet zoveel meesters.”
Eigenaarschap is waar het om draait
18 jaar geleden besloot een vorige directeur van De Edelsteen om van de ‘gewone’ openbare school een Daltonschool te maken. Daarmee werden ook de zogenaamde Dalton-kernwaarden geïntroduceerd. Dat zijn: zelfstandigheid, verantwoordelijkheid, samenwerken en reflectie. Deze ommezwaai heeft niet alleen gevolgen voor het soort les die de kinderen krijgen. Ook van de leerkrachten vraagt dit een andere attitude vertelt Cynthia. “Vroeger werden de lessen doorgaans klassikaal aan alle kinderen tegelijk gegeven. Maar bij ons zijn de kinderen eigenaar van hun eigen leerproces en dát staat voorop. Dat betekent onder andere dat de leerkrachten met alle kinderen individueel in gesprek zijn over keuzes die zíj maken over de aanpak van de lesstof. De kunst is om de kinderen zelf te laten inzien wat het effect van hun keuzes is en dáárvan te leren. Dat kunnen kinderen echt aanleren!”
Speciale aandacht
De Edelsteen past dus veel maatwerk toe. Dat blijkt ook uit het feit dat in elke klas wordt gekeken welke kinderen relatief zwak, gemiddeld of juist bovengemiddeld presteren. Zowel voor de eerste als de laatste groep is er extra aanbod. In het zogenaamde wissel uur krijgen kinderen die bijvoorbeeld moeite hebben met spelling specifieke ondersteuning. Voor de bovengemiddeld intelligente kinderen is er een ‘speurneuzen’ groepje. Deze kinderen zijn vaak al snel klaar met hun weektaak en worden dan uitgedaagd met moeilijker opdrachten. Cynthia: “Klassen overslaan heeft niet onze voorkeur want we denken dat het emotioneel beter voor een kind is met leeftijdgenootjes in de klas te zitten.”
Trotswerkjes
De kinderen werken met een zogenaamde weektaak. Daarin plannen ze wat ze gaan doen in dat tijdsbestek. De leerkrachten reflecteren met de leerlingen over wat ze willen en kunnen doen. Sommige kinderen zijn met bepaalde taken al na een paar dagen klaar. Dan kun je ervoor kiezen om extra aandacht aan andere taken te besteden die ze nog moeilijker vinden. Elk kind heeft een zogenaamd portfolio. Daarin staan onder andere je lesresultaten en de uitslag van je Cito toetsen. Maar je kunt er ook ‘trotswerkjes’ in terugvinden, zaken waarop je moeilijke dingen toch voor elkaar hebt gekregen. Cynthia: “Dat portfolio bespreken de kinderen met elkaar maar ook met hun ouders en de leerkrachten. Daarvoor komen de ouders ook op school. De schakel ouders-kinderen-leerkrachten is een héél belangrijke.”
Mensvaardigheden
We vragen of al die bijzondere aandacht voor eigenaarschap en individuele ontwikkeling wel rijmt met een andere Dalton-kernwaarde, te weten het vermogen om samen te werken. Cynthia is overtuigd dat dat heel goed samengaat: “Je merkt juist dat de kinderen hier heel erg veel respect voor elkaar hebben. Ze kennen elkaar door en door en weten ook heel goed bij wie ze kunnen aankloppen om steun te zoeken. Vaak werkt het beter als ze elkaar advies geven dan dat ze dat aan de leerkracht vragen.” De leerlingen wordt geleerd goed met hun grenzen om te gaan. Ze hebben allemaal blokjes met verschillende kleuren op hun tafel. Als je bijvoorbeeld een rood blokje neerlegt betekent dat ‘niet storen’ en een oranje blokje ‘ik ga samenwerken’. Cynthia vindt het essentieel dat naast de cognitieve vaardigheden dus ook ‘mensvaardigheden’ door de school worden gestimuleerd. “Juist die combinatie maakt je later tot een sterk ontwikkeld mens.”
Rania, Alex en Fenna
Tot slot van het interview komen nog 3 kinderen uit groep 7 langs. Ze weten heel goed uit te leggen wat ze leuk vinden aan hun school. Rania verwoordt dat als volgt: “Ik bepaal zelf hoe ik leer. Je bent de baas over jezelf.” Fenna zegt: “Ik vind het goed dat je een toets vooraf kunt oefenen vóór de echte toets. Dan weet je ook wat je goed of fout doet; anders kijk je er nooit meer naar en leer je er niet van.” En Alex drukt dat zo uit: “De leerkrachten leggen dingen uit en dan mag je zelf kiezen wat je wanneer maakt.”
Ik vraag ze tot slot of ze al weten wat ze later willen worden. Alex wil iets doen met wetenschap en misschien advocaat worden. Hij wil zich zo hoog mogelijk ontwikkelen zodat hij later meer keuzes heeft. Fenna wil iets gaan doen met haar handen want ze is dyslectisch weet ze. Misschien iets met kleding ontwerpen dus, maar lesgeven ziet ze zitten. En Rania twijfelt tussen architect of kinderarts worden. Zo te horen sturen ze nu niet alleen hun eigen leerproces maar gaan ze dat ook met hun toekomstig leven doen!
Tekst en foto’s: Rob Oele
Onze hele serie over Innovatie in Zoetermeer kunt u hier vinden: www.zoetermeeractief.nl/z-meerders/columns/serie-innovatie
