Het Verzamelkabinet van Stadsmuseum Zoetermeer besteedt aandacht aan bijzondere verzamelingen van Zoetermeerders. Het kabinet is nu ingericht met de Santons verzameling van de familie Begemann, kleurrijke kerststalfiguren uit de Provence.
De eerste kerststal
Het verhaal gaat dat Franciscus van Assisi de geestelijke vader was van de eerste kerststal. Hij kreeg in 1223 van de paus goedkeuring om een nachtmis te houden en het kerstverhaal na te bootsen met kleine houten heiligenbeeldjes in plaats van met levende herders en schapen. Deze kerststallen kwamen in Frankrijk terecht toen de moeder van Franciscus, afkomstig uit de Provence, ze meenam.
Santons
Het Provençaalse woord ‘Santons’ is afgeleid van het Italiaanse ‘santoni’, wat ‘kleine heiligen’ betekent. Santons werden destijds gemaakt van hout, aardewerk, brooddeeg, papier-maché of bijenwas. Vanaf de achttiende eeuw begon men de heiligenbeeldjes in de Provence van lokale klei te maken en ze aan te kleden met mooie gewaden, zodat ze er met kerst extra feestelijk uitzagen. Daarnaast verschenen er ook wereldse figuurtjes, herkenbare dorpsfiguren, de marktvrouw, de visser, de ganzenhoedster, meneer pastoor enz.
Als men nu in Zuid-Frankrijk op vakantie gaat prijken ze op elke straathoek, in elke souvenirwinkel en elke marktkraam: Santons of heiligenbeeldjes van gebakken klei, geschilderd in de gekste kleuren. Een massaproduct dus, zou je denken. Toch worden er nog wel degelijk mooie, authentieke Santons in de Provence gemaakt, met uiterste precisie met de hand gevormd en beschilderd.
De collectie van de familie Begemann
De collectie Santons in het Verzamelkabinet is eigendom van de familie Begemann en zijn verzameld door H. Begemann, die van 1962–1984 huisarts was in Zoetermeer.
Mevrouw Begemann-Scheer kan hierover nog het volgende vertellen: “Na zijn doktersstudie heeft mijn man een aantal jaren als arts gewerkt in Frankrijk, in het ziekenhuis van Evreux. Daar heeft hij de Santons ontdekt. Als hij aan het eind van de maand zijn salaris had gekregen probeerde hij altijd zo’n beeldje te kopen. De echte handgemaakte Santons waren niet goedkoop, maar wel van goede kwaliteit. Het waren ook niet allemaal beeldjes voor de kerststal. Er waren ook gewone figuurtjes bij, vaak van dezelfde soort zowel een man als een vrouw. Eenmaal terug in Nederland is de collectie niet verder uitgebreid. Wel werden ze ieder jaar met kerstmis tevoorschijn gehaald en bij ons in de gang op de tafel uitgestald. Mijn man was er altijd druk mee, hij vond het belangrijk hoe ze werden neergezet. Hij had echt plezier in deze collectie!”
Het Kerststallenkabinet. Santons uit de Provence
t/m 12 januari 2014
Stadsmuseum Zoetermeer, Dorpsstraat 7, 2712 AB Zoetermeer, tel. 079-3164735, www.stadsmuseumzoetermeer.nl,
