De hele cast tijdens de opnames in 2013
Tijdens de Zoetermeerse première van de documentaire Naar de boeren! zagen de 50 kinderen van basisschool de Waterlelie de film waarin zij mee mochten spelen opok voor het eerst. Aan deze film werkten ongeveer 50 Zoetermeerse kinderen en hun ouders mee.
Naar de boeren! vertelt het verhaal van Sjaak (nu Jack) de Zwart, de vader van regisseur Raoul de Zwart, die als 12-jarig Haags bleekneusje in maart 1945 per schip wordt geëvacueerd van Den Haag naar het Groningse Marum. Het bijna anderhalf uur durende filmverhaal begint in de Hongerwinter van 1944-1945, als de interkerkelijke bureaus besluiten tot de grootscheepse operatie. In een tijd met gebrek aan bijna alles, slagen deze bureaus erin binnen enkele weken bijna 40.000 kinderen van de grote steden naar het platteland te evacueren. Ondanks de omvang, is er van dit unieke historische feit maar één foto gemaakt. Maar veel van de kinderen van toen leven nog en kunnen hun ervaringen van toen met ons delen.
Hoofdpersoon Jack de Zwart is nu 82 en woont in Zoetermeer. Hij was in deze stad jarenlang leraar Aardrijkskunde aan het Erasmus College. Zijn bijzondere oorlogsverhaal wordt in de film ondersteund met gedramatiseerde beelden waarbij leerlingen van OBS De Waterlelie in Zoetermeer een belangrijke rol speelden.
Regisseur Raoul en zijn vader Jack de Zwart
"Bij twee dramatisch belangrijke scènes wilden we veel (kinder)figuranten hebben." vertelt regisseur Raoul de Zwart. "In de Hongerwinter zijn in de allerlaatste oorlogsmaanden tienduizenden kinderen tussen de 6 en 13 jaar per binnenvaartschip vanuit de grote steden naar de Noordelijke provincies 'op transport' gezet. Een reis vol onzekerheden voor ouders en kinderen. Niemand wist goed waar de kinderen naar toegingen, hoe lang het allemaal ging duren en of ze ooit zouden terugkeren," vertelt Raoul de Zwart.
"Het afscheid van de ouders en de reis zelf wilden we in beeld brengen. Hoe pak je zoiets aan? Collega producent Bob Entrop en ik besloten van gebruik te maken van het 'familienetwerk'. Mijn schoonzus Rolinda Vonk bracht het verhaal ter sprake in het team van OBS De Waterlelie. We maakten er een educatief project van. Daarbij hielden we eerst een informatieavond voor geïnteresseerde ouders. Daarbij was ook mijn vader aanwezig. Vervolgens heeft hij op De Waterlelie zijn verhaal verteld aan de leerlingen van groep 6 t /m 8," licht hij toe.
"Uiteindelijk hebben we op een zondag in april 2013 met ongeveer vijftig kinderen en ouders de twee scènes opgenomen. Het aan boord gaan van een binnenvaartschip en het afscheid van de ouders op de kade draaiden we in Maassluis. Het verblijf benedendeks in een ruim vol stro en kinderen filmden we in het Havenmuseum Rotterdam. Een indrukwekkende en voor iedereen onvergetelijke dag. En nu is de film dan af!"
De kinderen vonden het vooral een groot avontuur om mee te spelen in een echte film, maar het was ook wel zwaar: “We moesten de hele tijd zielig en verdrietig kijken! Dat was soms best wel moeilijk!”, vertelt één van de deelnemers. Ze hadden de hele dag opnames en kregen kleren en schoenen van vroeger aan. “Ik mocht zelfs mijn bril niet ophouden!”
Toch hebben de kinderen er ook veel van geleerd, vooral het verhaal van Jack de Zwart die vertelde wat hij zelf allemaal had meegemaakt liet een diepe indruk achter bij de kinderen.
 |
 |
| Jack de Zwart in gesprek met wethouder Isabelle Vugs | Applaus voor de hele cast! |
Het verhaal van Sjaak de Zwart wordt geflankeerd door anderen die er nog levendig over kunnen vertellen: Neel Struijk-de Haer, Tineke Meijer, Fenna Mossel, Els de Mos, Antje van der Heide, Frans Nieuwenhuis, Jan Hobby, Hans van der Heide, en cabaretier Paul van Vliet. Zij vertellen over de Hongerwinter, het afscheid nemen van de ouders, het vertrek en de reis naar een onbekende bestemming en wildvreemde pleeggezinnen, hun verblijf en tenslotte hun terugkeer. Delen van hun verhaal worden ondersteund met gedramatiseerde scènes.
Hoofdpersoon Jack de Zwart was ook aanwezig op de première en bedankte alle kinderen voor hun inzet. Door de documentaire komt het verhaal weer tot leven, aldus een geëmotioneerde mr de Zwart na afloop van de film.
De film Naar de boeren! is tevens onderdeel van de gelijknamige exposities in het VERZETSMUSEUM AMSTERDAM (van 30 september 2014 t/m 12 april 2015) en het HAAGS HISTORISCH MUSEUM (van 21april t/m 16 augustus 2015).
Regie, script & research: Raoul de Zwart
Camera en producent: Bob Entrop
Montage: Haukje Heuff
Muziek: Jeroen Goeijers
Geluid: Kees van Gool
Geluidsafwerking: Frits de Bruijn
Beeldbewerking: Frank van Mourik
Camera-assistentie: Arda Nederveen
Productie: ENTROP&DEZWARTFILMS
